Ervaringskennis & ervaringsdeskundigheid

Ik was teksten over ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid op diverse websites aan het bekijken. Nieuwsgierig naar, wat wordt daarover gezegd en welke visie (inclusie en herstel) herken ik daarin? Tot nu toe heb ik de wijze waarop de herstelvisie naar ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid in de beschrijvingen gevonden. En alhoewel ik dat, wat aan die kant is gerealiseerd, enorm bewonder en vanuit de meeste taken en functies die met de herstelvisie worden ingevuld die wijze van kijken heel goed kan begrijpen. Is een ervaringsdeskundige die vanuit inclusie denkt en werkt toch echt een ander verhaal. Vanwege het feit dat ik zo’n ervaringsdeskundige ben én ik pleit voor evenwaardige ruimte voor ervaringskennis én onbedoelde uitsluitmechanismen denkt te herkennen in de wijze van algemeen beschrijven van ervaringsdeskundigen vanuit de herstelvisie, hieronder mijn beschrijving van ervaringsdeskundigen inclusie die mijns inzien meer recht doet aan hun wijze van werken en denken.

Ervaringskennis & ervaringsdeskundigheid vanuit inclusie verwoord

Ervaringsdeskundigen benutten hun eigen ervaringen met ontwrichtende gebeurtenissen en inzichten voor systeemverbeteringen om bij te dragen aan een samenleving waarin ieder individu gehoord en gezien wordt. Hun inzet is erop gericht om ruimte te creëren voor de diversiteit aan ervaringen met uitsluiting van anderen en bij te dragen aan een omgeving waarin iedereen mee kan doen. Het gaat verder dan om ondersteuning van het individu, wat meer vanuit de herstelvisie aan de orde is. Het gaat vooral om het versterken van een cultuur en dito systemen waarin gelijkwaardigheid, wederkerigheid en inclusie centraal staan.

Ervaringsdeskundigheid wordt gevormd door ervaringen van uitsluiting en daardoor ontwrichting – zoals o.a. armoede, trauma, stigma, verslaving, lichamelijke of psychische kwetsbaarheden waar systemische uitsluitmechanismen de persoonlijke ervaring vaak extra verzwaard. Men is bij deze visie ervaringsdeskundige (over in ieder geval de eigen ervaringen) op het moment dat men bewust wordt dat ze hier wat voor systeemverbeteringen en ondersteunen van anderen kunnen doen. Ervaringen worden niet alleen gezien als persoonlijke bagage, maar als waardevolle kennis die een bredere maatschappelijke bijdrage levert. Het gaat om een perspectief dat verder kijkt dan herstel alleen, en dat zich richt op het versterken van de sociale samenhang en het wegnemen van barrières voor participatie.

Ervaringsdeskundigen (met of zonder extra scholing) spelen een belangrijke rol in het bevorderen van inclusie, soms in direct contact met mensen, maar vooral op structureel niveau. Door ervaringskennis in te zetten, doorbreken zij stigma, creëren zij verbinding en verrijken zij systemen en organisaties met inzichten uit de leefwereld. Hiermee versterken zij niet alleen het individu, maar zorgen zij ervoor dat systemen beter aansluiten bij de diversiteit van de samenleving, waardoor inclusie daadwerkelijk mogelijk wordt.

Uitleg bij de laatste alinea

Het benadrukken van de verantwoordelijkheid van systemen is cruciaal, vooral in een inclusieve benadering. De focus moet liggen op het aanpassen van systemen om inclusiever te worden, in plaats van dat de verandering steeds bij de ervaringsdeskundige komt te liggen. Zoals de herstelvisie dat eigenlijk ook doet, door je pas de titel van ervaringsdeskundige te geven, na scholing tot ervaringsdeskundige.

Ook dit maakt duidelijk dat de systemen zelf flexibel en responsief moeten zijn om ruimte te maken voor de diversiteit aan ervaringen en om uitsluiting tegen te gaan.

Omdat ik van mening ben dat alle soorten van ervaringsdeskundigheid waarde kan hebben, pleit ik voor een (h)erkenning van in ieder geval de twee visies die onder ervaringsdeskundigheid liggen (Ansem, Q., & Jurrius, K., 2021) óók bij scholingsmogelijkheden en ondersteuningsbehoeften.

Bronnen

Ansem, Q., & Bothmer, J. (2024). Samen de verandering zijn (handreiking). Drouwenermond: Stichting Herkansing.

Ansem, Q., & Bothmer, J. (2024). Samen de verandering zijn (inzichtenwaaier). Drouwenermond: Stichting Herkansing.

Ansem, Q., & Jurrius, K. (2021). Ervaringsdeskundige dat bén je. Diversiteit in ervaringsdeskundigheid vanuit twee hoofdstromingen belicht. De Waal/Ermelo: Uitgeverij Anderszins.