Eigenwijs & krachtig: ervaringskennis in de mix

Een persoonlijke reflectie op de eerste regionale actieleerbijeenkomst van project KEUS.

Donderdag 25-9-2025.

In Assen zijn we aan de slag gegaan met het in kaart brengen van diverse bronnen van ervaringskennis, met behulp van een participatiewiel (nog in ontwikkeling). Tijdens dit proces ontstonden waardevolle inzichten die de betekenis van ervaringskennis als evenwaardige kennisbron zichtbaar maakten.

We ontdekten dat ervaringskennis en ervaringsdeskundigen vaak beoordeeld worden vanuit het paradigma van de wetenschap. Daarmee wordt geen recht gedaan aan de eigen aard en waarde van ervaringskennis. Sterker nog: je ontneemt zowel de kennisbron als de mensen die deze dragen hun kracht en positie — je kleineert hen. Ook tijdens deze dag werd dat bevestigd.

Een deelnemer zei: “Als ik een ervaringsverhaal inbreng, zeggen mensen uit de systemen: dat is slechts een individueel verhaal.” Terwijl veel ervaringsdeskundigen juist aan al hun haarvaten voelen dat zo’n verhaal een voorbeeld is waarin velen zich herkennen. De vraag zou daarom niet moeten zijn of het verhaal wetenschappelijk collectief gemaakt kan worden, maar: welke systeemweefselfouten worden hier zichtbaar?

Een andere deelnemer vertelde dat ze verhalen bewust “collectief maakt”: “Ik zeg gewoon dat ik het van meerdere personen heb gehoord, anders nemen ‘ze’ het niet eens in overweging.” En ze voegde eraan toe: “Ik weet dat die ene die naar buiten treedt vaak slechts de dappere is, terwijl anderen nog zwijgen.” Procesbegeleidster Lieke Helmes wees mij al eerder erop dat dit principe herkenbaar is vanuit deep democracy, waar men spreekt over de wijsheid van de minderheid.

Dit alles bracht mij ertoe om de tijdens de workshop de kern van ervaringskennis en wetenschap naast elkaar te zetten, zodat beide bronnen in hun eigenheid erkend kunnen worden en elkaar aanvullen (zie afbeelding hieronder). Wanneer beide werkelijk op waarde worden geschat, vormen ze samen met praktijkkennis een krachtige driepoot van kennisbronnen.

De noodzaak van een mix

Een belangrijke realisatie is dat de huidige tendens om één of twee ervaringsdeskundigen in dienst te nemen, onvoldoende is om de leefwereld werkelijk in de systeemwereld binnen te halen. Ervaringsdeskundigen mogen nooit de excuustruus worden die organisaties ontslaat van de plicht om ook andere bronnen van ervaringskennis te ontsluiten.

Daaruit ontstond een nieuwe term, het begin van een werkwijze: de ervaringskennismix.

Voorlopige definitie

Ervaringskennismix: de strategische combinatie van, en onderlinge samenhang tussen, diverse vormen van ervaringskennis, een vanzelfsprekende en erkende werkwijze voor professionals om te komen tot verbeteringen in beleid, wetgeving en handelen, zodat de leefwereld evenwaardig wordt meegenomen.

Visualisatie hoe de ervaringskennismix en de driepoot van kennisbronnen zorgt voor meer evenwaardigheid

Wanneer een rijke ervaringskennismix (aansluitend bij een casus of beleidsvoornemen) de systeemwereld binnenkomt, ontstaat een wederzijdse beïnvloeding. Degenen die de bronnen dragen, kleuren de systeemwereld mee, en omgekeerd. Het geel wordt groener, het blauw ook. Dat levert meer kennis, meer begrip en meer systeemverbetering op.

Het participatiewiel

Het participatiewiel (nog in ontwikkeling) bestaat voorlopig uit gelijke delen van: informeren, inspireren, inspreken, co-creëren, adviseren en meebeslissen. Onze vraag was: welke bronnen van ervaringskennis kunnen hierin geplaatst worden? Sommige bronnen passen overal, andere sluiten vooral aan bij één of twee onderdelen.

Enkele voorbeelden:

• Informatiebron: resultaten van een klanttevredenheidsonderzoek; klachten en verhalen van mensen.
• Inspiratiebron: het boek Armoede uitgelegd aan mensen met geld van Tim ’s Jongers; posts van EAPN Nederland, Stella de Swart of Michelle van Tongeren op LinkedIn.
• Inspreker/inspiratiebron: een inwoner die spreekt in de gemeenteraad.
• Adviesbron: handreikingen van Movisie; WCAG-richtlijnen voor toegankelijke websites; adviezen van participatieraden, klantadviesraden of burgerraden.
• Meebeslisser: ervaringskennis van de cliënt/klant zelf, en van diens netwerk.
• Samenwerkingspartner: opnieuw de cliënt/klant zelf, maar ook ervaringsdeskundigen.

De bronnen worden benoemd

Dit zijn slechts enkele voorbeelden. Er is veel meer te vinden, bijvoorbeeld op LinkedIn, in bibliotheken met ervaringsverhalen, of in podcasts en videocasts waarin mensen vanuit hun ervaringskennis bijdragen aan inzichten over waar het misgaat of juist waar het goed gaat en waardoor dan. Het zijn allemaal waardevolle bronnen die professionals, zoals klantmanagers binnen de Participatiewet, kunnen helpen hun vak beter uit te oefenen.

Het wiel wordt gevuld.

Lange adem, maar groeiende ruimte

De deelnemers spraken ook hun verzuchting uit: het vraagt vaak een lange adem om vanuit hun positie verandering teweeg te brengen. Dat herken ik zelf maar al te goed; al sinds 1998 werk ik als systeemkritische belangenbehartiger.

En toch word ik blij. Blij om te zien hoeveel rijkdom er is aan ervaringskennis, en blij dat er steeds meer evenwaardige ruimte voor komt.

Vervolgstap

De grote vraag is nu: hoe gaan leidinggevenden en beleidsmakers ruimte maken in hun organisaties en in de manier waarop het werk georganiseerd wordt, zodat er ook echt tijd en plaats komt om te leren van ervaringskennis?

Daarover wil ik graag met jullie verder in gesprek. Daarom nodig ik alle leidinggevenden en beleidsmakers uit om tijdens onze volgende bijeenkomst, op 19 november (schrijf je in) hierover mee te denken en te brainstormen.

It’s all in the Mix

Quinta Ansem, voorzitter.